گرانبهاترین سرمایه

1- مشارطه

نخستین گامی که بزرگان اخلاق بعدازتوبه ذکر کرده اند مشارطه است.منظور ازمشارطه، شرط کردن با نفس است، با تذکر و یادآوریهایی که همه روز تکرار می شود. و بهترین وقت آنرا بعد از فراغت ازنماز صبح دانسته اند به این طریق که نفس خویش را مخاطب قرار داده به او یادآور شود که ای نفس :

من جز سرمایه گرانبهای عمر کالایی ندارم. و اگر از دست برود تمام هستی ام از دست رفته و با یاد آوری سوره شریف « والعصر ان الانسان لفی خسر » به نفس خویش بگوید: با از دست رفتن این سرمایه، من گرفتار خسران عظیم می شوم.

«جوانها باید از همین الان به فکر باشند که این سرمایه از دست نرود.»

باید به خود بگوید فکر کن عمر تو پایان یافته و بعد از مرگ با دیدن حقایق تلخ و ناگوار سخت پشیمان شده ای و فریاد بر آورده ای : ای فرشتگانِ پروردگار، شما را به خدا مرا باز گردانید تا عمل صالح انجام دهم در برابر کوتاهی هایی که انجام داده ام .

سپس به نفس خویش در مورد اعضاء هفتگانه یعنی چشم و گوش و زبان و دست و پا و شکم و فرج نیز سفارش کن و بگو اینها خدمتگزاران تو و سر بر فرمان تو دارند. آیا می دانی  جهنم هفت در دارد و از هر دری گروه خاصّی ازمردم وارد می شوندو آیا می دانی که این درهای هفتگانه احتمالاً برای کسی است که بااین اعضای هفتگانه عصیان کند.بیا و با کنترل دقیق این اعضاء درهای دوزخ رابه روی خود ببند و درهای بهشت رابه روی خود بگشا.

2- مراقبه

گام بعدی برای اصلاح نفس، مراقبه است (رقبه) به معنی گردن است و از آنجا که انسان به هنگام نظارت و مواظبت از چیزی گردن می کشد این واژه به معنی نظارت آمده است.

بعد از شرطهایی که با خود کردی اینک نوبت مراقبت از خویش است چرا که اگر غفلت کنی تمام شرطها از بین می رود. البتّه پیش از آنکه انسان مراقب خویش باشد فرشتگان الهی مراقب اعمال او هستند و خدانیز مراقب ا ست « و کان الله علی کل شیء رقیبا » 

اما رهروان راه دوست پیش از آنکه فرشتگان مراقب اعمال آنها باشند، خودشان مراقب اعمالشان هستند.

3- محاسبه

گام بعدی برای رهروان راه خدا محاسبه است. منظور این است که هر کس در پایان هر سال یا ماه و هفته و یا در پایان هر روز به محاسبه کارهای خویشتن بپردازد و عملکرد روزانه خود را مورد محاسبه قرار دهد درست همانند تاجر موشکاف و دقیقی که همه روزه یا هر هفته و هر ماه و هر سال به حسابرسی تجارتخانه خود می پردازد. اگر عمل خیری از او سر زده حمد و شکر خدا کند و یا اگر خدای ناکرده، نافرمانی حق کرده از خداوند طلب آمرزش نماید.

چند روایت در مورد محاسبه نفس

1- پیامبر(ص) فرمود: انسان هرگز اهل ایمان نخواهد شد مگر اینکه در حسابرسی خویشتن سختگیر باشد حتی سختگیرتر از حساب شریک نسبت به شریکش و مولی نسبت به غلامش.

2- عاقل ترین مردم کسی است که به محاسبه نفس خویش بپردازد.

3- پیامبر(ص) فرمودند: کسی که به محاسبه نفس خویشتن واقف می شود از گناهانش باخبر می گردد و از گناه توبه می کند و عیوب خود را اصلاح می کند.

4- امام علی (ع) فرمودند:کسی که به محاسبه خویشتن بپردازد سعادتمند می شود.

مردی از حضرت علی (ع) سؤال کرد: ای امیر مؤمنان انسان چگونه نفس خویش را محاسبه کند؟

امام فرمودند: هنگامی که صبح را به شام می رساند نفس خویش را مخاطب ساخته چنین گوید:

ای نفس امروز بر تو گذشت و تا ابد باز نمی گردد و خداوند از تو درباره آن سؤال می کند که در چه راهی گذراندی؟ چه عملی در آن انجام دادی؟ آیا به یاد خدا بودی و حمد او را بجا آوردی؟ آیا حق برادر مؤمن را ادا کردی؟ آیا غم و اندوهی از دل او زدودی و در غیاب او زن و فرزندانش را حفظ کردی؟ آیا حق باز ماندگانش را بعد از مرگ او ادا کردی؟ آیا جلو غیبت برادر مؤمن را گرفتی؟ آیا مسلمانی را یاری نمودی، راستی چه کار مثبتی امروز انجام دادی.

منبع: http://www.bsjaskashanu.ir